قرارداد کار به رابطه‌ای گفته می‌شود که به صورت کتبی یا شفاهی در مقابل دریافت حقوق (شامل دستمزد و مزایای شغلی) برای مدت موقت یا مدت غیرموقت بین کارگر و کار فرما برقرار شده باشد. از آنجایی که تمام انسان‌ها در ازای ارائه خدمات یا کار خود به یک شرکت مؤسسه انتظار دریافت حقوق و دستمزد دارند، آشنایی با قرارداد کار ضروری است.
با ما در این مطلب همراه باشید تا با ماهیت، انواع، ویژگی‌ها و سایر خصوصیات این قرارداد آشنا شوید.
قرارداد کار چیست؟
برای آنکه بدانیم این قرارداد چیست ابتدا باید به قانون مراجعه کنیم. در ماده ۷ قانون کار یک تعریف خوب از قرارداد کار ارائه شده است. در این ماده نوشته شده:
قرارداد کار عبارت است از یک قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
واضح است که تمام قراردادهای کاری دو طرف دارند. یک طرف این قرارداد کارفرما است و در طرف دیگر انجام‌دهنده کار یا همان کارمند یا کارگر قرار می‌گیرد.
در قراردادهای کاری، می‌توانیم در سمت کارفرما یک شخص حقیقی یا یک شخصیت حقوقی داشته باشیم، اما بدیهی است که از جانب انجام‌دهنده کار که یک کارگر یا کارمند است حتما باید یک شخص حقیقی یعنی انسان وجود داشته باشد.
همانطور که پیش از این هم اشاره شد، قرارداد کار یک عقد غیرتشریفاتی محسوب می‌شود. بر اساس تعریفی که در ماده ۷ قانون کار در مورد قرارداد کار ارائه شده، منظور از واژه کارگر یک شخص حقیقی یا در واقع یک انسان است که به ازای انجام‌دادن کار، دستمزد دریافت می‌کند و این دستمزد را به شکل روزانه، ماهانه یا هفتگی دریافت خواهد کرد.
کارمند وظیفه‌اش را مطابق دستور کارفرما انجام خواهد داد. بر اساس آنچه که جامعه عرف محسوب می‌شود، به کارمندان شرکت‌های خصوصی نیز کارمند گفته می‌شود، اما از نظر حقوقی هر شخصی که کارمند دولت باشد کارمند است و هرکس برای دولت کار نکند؛ تحت پوشش قانون کار است و کارگر محسوب می‌شود.
بنابراین به‌یاد داشته باشید هرجا که سخن از کارگر شد منظور یک طرف (شخص حقیقی) در قرارداد است که می‌تواند کارگر، کارمند یک شرکت خصوصی یا هر نوع دیگری از انجام‌دهنده باشد.
اهمیت قرارداد کار
در دنیای کسب‌وکار شاید یکی از مهمترین مسائل، به‌خصوص برای کارکنان موضوع قرارداد کار باشد. شما چه صاحب یک کسب و کار باشید، چه کارمند یک شرکت یا اداره دولتی باشید یا به هر طریق دیگر در با یک کسب‌وکار در ارتباط باشید باید از تمام جزئیات قرارداد کار مطلع شوید.
در واقع، مهمترین عاملی که در ابتدای همکاری یک کارفرما با کارکنان و کارگرانش موجب برقراری اعتماد و اطمینان می‌شود یک قرارداد کار عادلانه و همه‌جانبه است. با توجه به آنکه در صورت امضای یک قرارداد کاری خوب، کارکنان نیز از انگیزه بالایی برای فعالیت برخوردار می‌شوند و در نتیجه خود کسب‌وکار از این پرانگیزگی سود خواهد برد، عقد قرارداد کار برای هر دو طرف آن پرثمر است.
از طرف دیگر، نبود قرارداد کار می‌تواند هم برای کارمند و هم برای کارفرما دردسرساز شود. شاید یکی از مهمترین مسائل مربوط به قرارداد کار این باشد که بسیاری آن را پراهمیت نمی‌دانند و ادعا می‌کنند از تمام مسائل مربوط به آن آگاهی دارند.
ویژگی‌های قرارداد کار
با توجه به تعریفی که قانون کار از قرارداد در اختیار ما قرار داده است می‌توان چند ویژگی خاص برای این قرارداد کار تعریف کرد. ویژگی‌های قرارداد کار عبارت‌اند از:
- قرارداد کار یک قرارداد معوض است: یعنی کارگر در قبال انجام کار و وظیفه‌ای که متعهد آن می‌شود حق‌الزحمه دریافت می‌کند و کارفرما نیز در برابر اینکه کسی کاری را برای او انجام دهد به آن فرد دستمزد پرداخت خواهد کرد؛
- قرارداد کار یک قرارداد رضایی است: یعنی برای انعقاد آن تشریفات و مقدمات خاصی لازم نیست و می‌توان آن را هم به‌صورت شفاهی و هم به‌صورت کتبی منعقد نمود؛
- قرارداد کار یک نوع قرارداد رسمی است: یعنی این قرارداد تحت پوشش قانون قرار می‌گیرد و برای آن قواعد و مقررات خاصی در نظر گرفته شده است؛
- قانون کار یک قانون آمره محسوب می‌شود: یعنی در این قرارداد نمی‌توان برای کارگر مزایایی کمتر از میزان مقرر در قانون کار در نظر گرفت بجز مواردی که خود قانون اجازه آن را می‌دهد.
شرایط قرارداد کار
بر اساس موادی که پس از ماده ۷ در قانون کار درباره این قرارداد ارائه شده است این قرارداد دارای شرایط خاصی است که به آن صحت و مشروعیت قانونی می‌دهد. شرایط این قرارداد که از جانب قانون برای آن درنظر گرفته شده را در ادامه می‌خوانید:
- ماده ۸: شروط مذکور در قرارداد یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید؛
- ماده ۹: برای صحت قرارداد کار در زمان عقد قرارداد رعایت شرایط ذیل الزامی است:
- مشروعیت مورد قرارداد؛
- معین بودن موضوع قرارداد؛
- عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر؛
- تبصره: اصل بر صحت کلیه قراردادهای کار است، مگر آنکه بطلان آن‌ها در مراجع ذی‌صلاح به اثبات برسد.
- ماده ۱۰: قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی موارد ذیل باشد:
- نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد؛
- حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن؛
- ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها؛
- محل انجام کار؛
- تاریخ انعقاد قرارداد؛
- مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد؛
- موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب نماید؛
- (الحاقی و اصلاحی ۱۳۹۴) شرایط و نحوه فسخ قرارداد کار (در مواردی که مدت تعیین نشده باشد).
- تبصره: در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه از آن به اداره کار محل و یک نسخه نزد کارگر و یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد.
- ماده ۱۱: طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره آزمایشی کار تعیین نمایند. در خلال این دوره هر یک از طرفین حق دارد، بدون اخطار قبلی و بی‌آنکه الزام به پرداخت خسارات داشته باشد، رابطه کار را قطع نماید. در صورتی که قطع رابطه کار از طرف کارفرما باشد وی ملزم به پرداخت حقوق تمام دوره آزمایشی خواهد بود و چنانچه کارگر رابطه کار را قطع نماید کارگر فقط مستحق دریافت حقوق مدت انجام کار خواهد بود؛
- تبصره: مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد کار مشخص شود. حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا سه ماه می‌باشد.
- ماده ۱۲: هر نوع تغییر حقوقی در وضع مالکیت کارگاه، از قبیل فروش یا انتقال به هر شکل، تغییر نوع تولید، ادغام در موسسه دیگر، ملی شدن کارگاه، فوت مالک و امثال این‌ها، در رابطه قراردادی کارگرانی که قراردادشان قطعیت یافته است موثر نمی‌باشد و کارفرمای جدید، قائم مقام تعهدات و‌حقوق کارفرمای سابق خواهد بود.
- ماده ۱۳: در مواردی که کار از طریق مقاطعه انجام می‌یابد، مقاطعه‌دهنده مکلف است قرارداد خود را با مقاطعه کار به نحوی منعقد نماید که در آن مقاطعه کار متعهد گردد که تمامی مقررات این قانون را در مورد کارکنان خود اعمال نماید.
- تبصره ۱: مطالبات کارگر جزء دیون ممتاز بوده و کارفرمایان موظف می‌باشند بدهی پیمانکاران به کارگران را برابر رأی مراجع قانونی از محل مطالبات پیمانکار، من‌جمله ضمانت حسن انجام کار، پرداخت نمایند.
- تبصره ۲: چنانچه مقاطعه‌دهنده بر خلاف ترتیب فوق به انعقاد قرارداد با مقاطعه کار بپردازد و یا قبل از پایان ۴۵ روز از تحویل موقت، تسویه حساب نماید، مکلف به پرداخت دیون مقاطعه کار در قبال کارگران خواهد بود.
حداقل مدت قرارداد کار
یک قرارداد کار مخصوصا آن دسته از قراردادهای کار که در شرکت‌های خصوصی منعقد می‌شود از نظر طول دوره زمانی اعتبارشان یا در حقیقت مدت زمانی که هم کارمند و هم کارفرما باید به تعهداتی که در قرارداد ذکر شده است پایبند باشند نیز قابل دسته‌بندی هستند که بر اساس آن حداقل مدت قرارداد کار مشخص می‌شود. این دسته بندی شامل موارد زیر است:
- قرارداد کار موقت: همانطور که از اسمش برمی‌آید قرارداد موقت دارای زمان خاتمه قرارداد است و با فرارسیدن این تاریخ، زمان قرارداد به پایان می‌رسد. در صورتی که قرارداد در موعد معین تمدید نشده و تکلیف آن نیز مشخص نشود و کارگر به کار خود ادامه دهد، قرارداد حمایتی از او ندارد؛
- قرارداد کار غیرموقت: در این نوع قرارداد غیرموقت تنها زمان شروع قرارداد مشخص می‌شود و پایانی برای آن ذکر نخواهد شد. معمولا در متن قرارداد نیز به نامحدود بودن زمان این قراردادها اشاره می‌شود. طبق قانون، کارهایی که ماهیت و نوع کار در آن‌ها بدون وقفه است به شرطی که مدت زمان خاصی در قرارداد تعیین نشود، آن قرارداد دائمی محسوب خواهد شد. در این نوع قرارداد امکان فسخ یک طرفه وجود ندارد و فسخ با شرایط خاصی انجام می‌شود؛
- قرارداد کار برای انجام کار معین: در این قرارداد کاری کارگر برای انجام کار معینی تعهد می‌دهد. این قرارداد با انجام تعهد و پرداخت حق الزحمه پایان می یابد. در این نوع قرارداد هم تا انجام تعهدات دو طرف امکان فسخ یک طرفه امکان پذیر نیست.
نمونه قرارداد کار
موارد بسیاری وجود دارد که باید در محتوای این نوع قرارداد ذکر شود. طرفین قرارداد باید نام خود را بنویسند و آن را امضا کنند. تاریخ شروع همکاری، تاریخ عقد قرارداد و نوع کار و مدت آن نیز باید مشخص باشد. محل انجام کار، وظایف کاری، میزان دستمزد و همچنین مزایا نیز باید در قرارداد قید شود. نحوه و زمان پرداخت حقوق، وظایف دو طرف نسبت به هم، مقررات مربوط به مرخصی و فسخ نیز از دیگر جزئیات مهم این قرارداد هستند.
نمونه‌ای را در زیر مشاهده کنید.
۱. مشخصات طرفین
کارفرما / نماینده کارفرما:
آقای / خانم / شركت ……………………… فرزند ……………………… شماره شناسنامه / شماره ثبت ……………………… به نشانی ………………………
كارگر:
آقای / خانم ……………………… فرزند ……………………… متولد ……………………… شماره شناسنامه ……………………… شماره ملی ……………………… ميزان تحصيلات ……………………… نوع و ميزان مهارت ……………………… به نشانی ………………………
۲. نوع قرارداد:
دائم □ موقت □ مدت قرارداد ……………………… کار معین □
۳. نوع کار یا حرفه یا حجم کار یا وظیفه‌ای که کارگر به آن اشتغال می‌یابد: ………………………
۴. محل انجام کار: ………………………
۵. ساعت کار: ………………………
۶. حق السعی:
الف: مزد ثابت / مبنا / روزانه / ساعتی ……………………… ریال (حقوق ماهیانه ……………………… ریال)
ب: حق مسکن: ………………………
ج: بن کارگری: ………………………
د: حق اولاد: ………………………
۷. حقوق و مزایای کارگر: به صورت هفتگی / ماهانه به حساب شماره ……………………… نزد بانک ……………………… شعبه ……………………… توسط کارفرما یا نماینده وی پرداخت می‌گردد.
۸. بیمه: به موجب ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرما مکلف است کارگر را نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه نماید.
۹. عیدی و پاداش سالانه: به موجب ماده واحده قانون مربوط به تعيين عيدی و پاداش سالانه كارگران شاغل در كارگاه‌های مشمول قانون كار مصوب ۱۳۷۰/۱۲/۶ مجلس شورای اسلامی به ازای يک سال كار معادل شصت روز مزد ثابت / مبنا (تا سقف نود روز حداقل مزد روزانه قانونی كارگران) به عنوان عيدی و پاداش سالانه به كارگر پرداخت می‌شود. برای كار كمتر از يک سال ميزان عيدی و پاداش و سقف مربوط به نسبت محاسبه خواهد شد.
۱۰. حق سنوات يا مزاياي پايان كار: به هنگام فسخ قرارداد یا خاتمه قرارداد کار حق سنوات، مطابق قانون به کارگر پرداخت می‌شود.
۱۱. اين قرارداد در تاریخ: روز ………. ماه ……….. سال ……… در چهار نسخه تنظيم می‌شود كه يک نسخه نزد كارفرما، يک نسخه نزد كارگر، يک نسخه به تشكل كارگری (در صورت وجود) و يک نسخه نيز توسط كارفرما به اداره تعاون كار و رفاه اجتماعی محل تحويل می‌شود.
محل امضای كارفرما
محل امضای كارگر
فایل ورد نمونه قراداد کار
اگر می‌خواهید یک نمونه قرارداد کار کامل در یک فایل ورد داشته باشید، می‌توانید آن را با کلیک بر روی دکمه زیر دانلود کنید:
انواع قرارداد کار
دو دسته کلی قراردادهای استخدامی در ادارات دولتی و در شرکت‌های خصوصی وجود دارند. که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید:
قراردادهای دولتی
مطابق قانون استخدام کشوری در دستگاه‌ها و ادارات دولتی ۳ نوع استخدام رسمی، پیمانی و خدماتی یا قرارداد کاری در ایران مرسوم است.
کارمندان رسمی دولت مشمول قانون استخدام کشوری و قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و مشمول صندوق بازنشستگی کشوری می‌باشند. نیروهای کار پیمانی برای امور تصدی‌گری در ادارات استخدام خواهند شد و مشمول آیین‌نامه استخدام پیمانی و صندوق تأمین اجتماعی می‌باشند. گروه دیگری از کارکنان ادارات دولتی، عهده‌دار کارهای خدماتی و پشتیبانی هستند.
قراردادهای شرکت‌های خصوصی
استخدام در بخش خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و مشمول صندوق تأمین اجتماعی نیز می‌باشد. باتوجه به مواد قانونی، قرارداد کار در شرکت‌های خصوصی شامل ۲ دسته قرارداد می‌شود. قراردادهای کار از نظر مدت قرارداد و قراردادهای کار از نظر ساعت کار.
سخن آخر
قرارداد کار برای هر فرد چه کارگر و چه کارفرما موجب دلگرمی در زمان شروع همکاری بوده و سبب می‌شود نیروی کار، با انگیزه و اعتماد بیشتر وقت و انرژی‌اش را صرف انجام وظیفه‌اش کند.
متاسفانه در بسیاری موارد شغلی، عقد قرارداد و یا اتمام قرارداد برای خیلی از افراد مشکلاتی را بوجود آورده است بنابراین آشنایی با قرارداد کار و جزئیات به‌منظور عقد قرارداد کاری صحیح ضروری است.
اگر شما تجربه‌ای در این زمینه دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
